چرا دولت آمارسازی می‌کند؟ / تورمِ دورغ

در حالی که مردم هروز نسبت به روز قبل احساس بدتری به وضعیت اقتصادی دارند، دولت با ارائه آمارهای مختلف از کنترل اوضاع سخن می‌‌گوید. آمارهایی که نه تنها مردم، بلکه حامیان دولت در مجلس شورای اسلامی نیز دیگر آن را باور نمی‌کنند.

به گفته او دولت «در قیمت کالای سبد خانوار، دستکاری می‌کند» و «تورم ۶۰ درصدی را ۴۰ درصد نشان می‌دهد. این آمارها و ارقام به درد کارتابل مسئولان و گزارش‌های آن‌ها می‌خورد.» به گفته غلامرضا نوری، «آنچه مردم در خیابان و در کوچه و بازار می‌بینند و آنچه مردم جامعه با آن زندگی می‌کنند، ملاک است.»

عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها می‌گوید: ملاک کنترل قیمت‌ها و مهار تورم باید در نرخ اقلام خوراکی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و از سوی دیگر قیمت خودرو، اجاره‌ها، مسکن و لوازم خانگی خود را نشان دهد.

مردم در بازار حضور دارند و خرید می‌کنند لذا اگر دولتمردان بگویند تورم کنترل شده، ولی خانواده‌ها سفره‌هایشان کوچک شده باشد، خبری از بیان حقیقت نیست. این نماینده مجلس می‌گوید: مسئولان مدام می‌گویند تورم ۴۰ درصد است، این در حالی است که می‌بینیم تورم ۱۲۰ درصد است، پس چطور می‌گویند تورم ۴۰ درصد است.

آمار تورم از کجا می‌آید؟

دولت چگونه آمار تورم را می‌سنجد. داوود سوری، اقتصاددان در گفت و گو با آرمان امروز در پاسخ به این سوال می‌گوید:«تورم به معنی تغییر شاخص قیمت‌های مصرف کننده است که حدود ۴۰۰ کالای مختلف را که در سبد کالایی مردم وجود دارد را در آن لحاظ می‌کنند.»

به گفته سوری بانک مرکزی «در جاهای مختلفی این آمارها را می‌گیرد و بعید به نظر می‌رسد که چنین اختلافی در آمارها وجود داشته باشد.»

هرچند به گفته او دولت باید با گذشت زمان این سبد کالایی را تغییر دهد. سوری اضافه می‌کند:«ما در سبدی که نرخ تورم بر اساس آن ارائه می‌‌‌شود، کالاهایی را داریم که مردم دیگر از آن‌ها استفاده نمی‌کنند.» به گفته سوری «دولت‌ها برای بزرگنمایی کارنامه خود آمارها را بالاتر نشان می‌دهند.» او می افزاید:«البته برخی از این آمارها بر اساس نمونه‌گیری انجام می‌شود و آمار بانک مرکزی با مرکز آمار ایران متفاوت است. هرچند این تفاوت‌ها نباید آنقدر زیاد باشد.»

چرا مردم تورم را بیشتر احساس می‌کنند؟

معمولا تورمِ احساس‌شده توسط مردم در جامعه، اختلاف بالایی با تورم رسمی دارد. این موضوع باعث شده که اعتبار آمارهای رسمی نزد مردم خدشه‌دار شود. اخیرا نیز مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی دلایل تفاوت درک مردم از تورم و نرخ رسمی تورم اعلام‌شده از سوی نهادهای آماری پرداخته است.

صرف‌نظر از بالا بودن نرخ تورم در اقتصاد ایران که به مهمترین چالش در حوزه سیاستگذاری اقتصادی کشور تبدیل شده است، یک مسأله جدی دیگر درخصوص تورم، تفاوت نرخ تورمی اعلام‌شده توسط نهادهای آماری و میزان تورمی است که مردم حس می‌کنند.

بر اساس افکارســنجی انجام شده در مرکز پژوهش‌های مجلس در مرداد ۱۴۰۱ میانه نرخ تورم احساس‌شده توسط مردم ۸۶ درصد بوده است. در واقع ۵۰ درصد از نمونه آماری، تورمی بیش از ۸۶ درصد را احساس ‌کرده‌اند.

این در حالی است که بانک مرکزی و مرکز آمار نرخ تورم نقطه به نقطه این ماه را به ترتیب ۴۶ و ۵۱ درصد اعلام کردند. البته این موضوع تنها منحصر به اقتصاد ایران نیست و در سایر نقاط دنیا نیز بین نرخ تورم احساس شده و نرخ تورم رسمی تفاوت وجود دارد؛ اما با شدت و فاصله کمتر. مثلا درحالیکه نرخ تورم رسمی در اتحادیه اروپا و ژاپن در سال ۲۰۲۱ نزدیک به صفر بوده، احساس مردم از تورم نزدیک به پنج درصد بوده است.

توجه به نرخ تورم احساس‌شده توسط افراد جامعه، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا اگر احساس افراد از تورم تفاوت قابل توجهی با نرخ تورم رسمی داشته باشد، آمارهای رسمی برای افراد جامعه بی‌اعتبار خواهد شد. همچنین، از آنجا که انتظارات تورمی افراد همسبتگی بالایی با تورم احساس‌شده افراد دارد، پس سیاستگذار پولی باید نرخ تورم احساس‌شده افراد را به طور مستمر رصد کند.

آمارسازی دولت در حوزه‌های دیگر

آمارسازی دولت تنها در حوزه تورم نیست. دولت در ابتدای روی کارآمدنش وعده تحقق یک میلیون شغل در سال را داد و با عدم تحقق آن مجبور به آمارسازی در زمینه اشتغال شد.

در آمار اعلام شده موجود نرخ بیکاری به ۹. ۷ درصد رسیده است. این در حالیست که در تابستان و پاییز همین سال نرخ بیکاری در کانال ۸ درصد قرار داشت.

در حالی این شاخص اقتصادی با افزایش همراه بوده که تا قبل از آن دولت بارها از کاهش ۰. ۷ درصدی نرخ بیکاری دم زد و آن را دستاورد خود خوانده بود.

این عادات تمام دولت‌هاست که معمولا سعی می‌کنند از آمار و ارقام به اشکال مختلف استفاده ‌کنند تا کارنامه اقتصادی خود را خوب و مثبت نشان دهند. این موضوع در مورد دولت سیزدهم نیز صدق می‌کند. در دولت احمدی‌نژاد هم یک ساعت کار در هفته عنوان داشتن شغل تعریف شده بود که باعث می‌شد آماری که از بیکاری و ایجاد شغل ارائه شود با واقعیتی که مردم لمس می‌کردند اختلاف فاحشی وجود داشته باشد.

باید دید آیا دولت سیزدهم این راه را ادامه خواهد داد یا آمارها با واقعیت تطبیق پیدا می‌کنند.

منیع:آرمان امروز